Հրաբխային ժայթքումներ

Աղբյուր՝ 1, 2, 3, 4։ Թարգմանված է անգլերենից։

Ներածություն
Հրաբուխը բացվածք կամ ճեղքվածք է երկրի մակերևույթի վրա, որը թույլ է տալիս մագմայի, հրաբխային մոխրի և գազերի դուրս գալ: Դրանք սովորաբար հայտնաբերվում են այնտեղ, որտեղ տեկտոնական թիթեղները միանում են կամ առանձնանում, բայց դրանք կարող են առաջանալ նաև թիթեղների մեջտեղում՝ հրաբխային թեժ կետերի պատճառով:
Հրաբխային ժայթքումն այն է, երբ հրաբխից լավա և գազ է արտանետվում, երբեմն՝ պայթունային կերպով: Ժայթքման ամենավտանգավոր տեսակը կոչվում է «շողշողացող ավալանշ», երբ նոր ժայթքված մագման հոսում է հրաբխի կողքերով: Նրանք կարող են արագ ճանապարհորդել և հասնել մինչև 650 աստիճան ցելսիուս ջերմաստիճանի: Այլ վտանգները ներառում են մոխրի անկումը և լահարները (ցեխի կամ բեկորների հոսքը): Հրաբխները հաճախ հանգեցնում են բնակչության տեղահանման և սննդի պակասի:

Ի՞նչ անել ժայթքումի դեպքում
Ուշադրություն դարձրեք հրաբուխների շուրջ անսովոր ֆիզիկական փոփոխություններին, ինչպիսիք են աճող մոխրի անկումը կամ բուսականության չորացումը: Սովորեք և մասնակցեք վաղ նախազգուշացման համակարգերին և մշակեք պլաններ ինչպես տարհանման, այնպես էլ տեղում ապաստանելու համար:
Պաշտպանեք ձեր տունը հրաբխային մոխիրից և ծածկեք ջրի աղբյուրները, եթե ժամանակը թույլ է տալիս: Խուսափեք մեքենա վարելուց մոխրի անկման ժամանակ՝ տեսանելիությունը կարող է շատ ցածր լինել, իսկ ճանապարհները՝ սայթաքուն: Պաշտպանեք ձեր թոքերը և աչքերը՝ կրելով պաշտպանիչ հանդերձանք, ինչպիսիք են ակնոցները և դիմակները: Առանձնահատուկ ուշադրություն դարձրեք խոցելի մարդկանց և աջակցեք նրանց տարհանման կամ տեղում ապաստանելու համար:

Ժայթքումի ազդեցությունը բնական միջավայրի վրա
Հրաբխային մոխրի սյունները կարող են տարածվել երկնքի մեծ տարածքների վրա՝ ցերեկային լույսը վերածելով լիակատար խավարի և կտրուկ նվազեցնելով տեսանելիությունը:
Այս հսկայական ամպերը հաճախ ուղեկցվում են ամպրոպով և կայծակով։ Հրաբխային կայծակը եզակի երևույթ է, և գիտնականները շարունակում են բանավիճել դրա աշխատանքի ձևի շուրջ: Շատ գիտնականներ կարծում են, որ հրաբխային պայթյունի էներգիան լիցքավորում է նրա մոխրի մասնիկները էլեկտրականությամբ։ Դրական լիցքավորված մասնիկները հանդիպում են բացասական լիցքավորված մասնիկների հետ՝ կա՛մ ավելի սառը մթնոլորտում, կա՛մ հրաբխային բեկորների մեջ: Այնուհետև կայծակները հայտնվում են որպես լիցքի այս բաշխումները հավասարակշռելու միջոց:
Հրաբխային մոխիրը և գազերը երբեմն կարող են հասնել Երկրի մթնոլորտի վերին շերտ: Այս հրաբխային բեկորները կարող են արտացոլել մուտքային արևի ճառագայթումը և կլանել ցամաքային ճառագայթումը, ինչը հանգեցնում է Երկրի ջերմաստիճանի սառեցմանը:
Ծայրահեղ դեպքերում այս «հրաբխային ձմեռները» կարող են ազդել եղանակի վրա ամբողջ աշխարհում: 1815 թվականին Ինդոնեզիայի Տամբորա լեռան ժայթքումը, որը գրանցված պատմության մեջ ամենամեծ ժայթքումն է, օդ է դուրս մղել մոտ 150 խորանարդ կիլոմետր բեկորներ: Միջին գլոբալ ջերմաստիճանը սառչել է մինչև 3 ցելսիուս աստիճանով, ինչը երեք տարվա ընթացքում առաջացրել է ծայրահեղ եղանակ ամբողջ աշխարհում: